Η ανώτατη εκπαίδευση δεν είναι εμπόρευμα, Σάββατο 1η Μαρτίου 2003 Μετάφραση: Δώρα Λαφαζάνη και Μυρτώ Βλαστού-Λαφαζάνη
Tου Daniel Monteux, Γαλλία*
Syndicat National de l’Enseignement Supérieur-DSU – ATTAC-France – Espaces Marx
Η ανώτατη εκπαίδευση, κατέχει στρατηγική θέση στην κοινωνία των αρχών του 21ου αιώνα. Με τις δραματικές επιστημονικές και τεχνολογικές αλλαγές, την επανάσταση της πληροφορίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, και με την παγκόσμια άνοδο της ζήτησης της κατάρτισης, το όραμα “εκπαίδευση για όλους” γνώρισε την πιο θεαματική εξάπλωση. Το 1960 υπήρχαν στον κόσμο 13 εκατομμύρια φοιτητών· σήμερα πλησιάζουν τα 100, δηλαδή το 10% όλου του συνολικού πληθυσμού που φοιτά σε οποιαδήποτε βαθμίδα. Όμως, η περίοδος αυτή είναι εκείνη κατά την οποία, ως προς την πρόσβαση στις ανώτατες σπουδές και στην έρευνα, το ρήγμα μεταξύ των βιομηχανικών χωρών και των λεγόμενων “υπό ανάπτυξη” χωρών δεν σταμάτησε να βαθαίνει, εις βάρος μιας ενδογενούς ανάπτυξης των λαών του Νότου. Στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, περισσότεροι από τους μισούς νέους έχουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση·. Στη Βραζιλία, ανερχόμενη χώρα, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 8. Μόνο το 20% των ανθρώπων ωφελείται από ό,τι αποκαλείται “κοινωνία της γνώσης”. Η “ηλεκτρονική μόρφωση” δεν μπορεί ν’ αποτελέσει την θαυματουργή συνταγή, όταν ξέρουμε ότι στην Αφρική του 9% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν αντιστοιχεί παρά το 0,4% των υπολογιστών, ενώ στις ΗΠΑ, με το 4% αντιστοιχεί το 26%. Η ανώτατη εκπαίδευση είναι πρωταρχικό κοινωνικό διακύβευμα, με πολιτισμικό και κοινωνικό ρόλο χωρίς προηγούμενο, αφού παράγει και μεταδίδει γνώσεις στους φοιτητές, τις διαχέει στην κοινωνία και αποτελεί το επιστέγασμα των εκπαιδευτικών συστημάτων. Οι δυνάμεις του κεφαλαίου και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης θέλουν να την χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο της εξουσίας τους· Το ανερχόμενο κίνημα για έναν διαφορετικό κόσμο, δρα έτσι ώστε η εκπαίδευση στο σύνολό της, όπως το νερό, η υγεία και το περιβάλλον, να αναγνωριστεί ως αγαθό κοινό για την ανθρωπότητα. Τα διακυβεύματα είναι ταυτόχρονα οικονομικά (η τεράστια αγορά της εκπαίδευσης), ιδεολογικά (το περιεχόμενο των σπουδών), πολιτικά (γνώσεις που κατάσχονται από μια μειοψηφία για να σταθεροποιήσει την εξουσία της ή οικουμενική κοινοκτημοσύνη της γνώσης. )
Άμεσες και μαζικές κινητοποιήσεις είναι, λοιπόν, επείγουσες και αναγκαίες, ώστε να εμποδίσουμε να ανοιχτούν στον ανταγωνισμό και το εμπόριο η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, η υγεία, τα οπτικοακουστικά μέσα, όπως συμβαίνει ήδη, τα ταχυδρομεία, το τηλέφωνο, τα τρένα, η ηλεκτρική ενέργεια. Στην προοπτική της συνόδου του ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου που θα γίνει τον Σεπτέμβρη στο Μεξικό, οι 144 χώρες-μέλη οφείλουν ως τις 31 Μαρτίου 2003 να καταθέσουν τις “προσφορές” τους για την “απελευθέρωση” των υπηρεσιών, για την διαπραγμάτευση των GATS. Είναι η προτεραιότητα της στιγμής. Αναπτύσσονται αντιστάσεις. Όμως υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσαν αυτές να αποτρέψουν την εφιαλτική αυτή προοπτική, όπως έγινε το 1998 με το σχέδιο ΜΑΙ (πολυμερείς συμφωνίες για τις επενδύσεις); Ο ΠΟΕ, ο οποίος παρ’ όλο ότι δεν ανήκει στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών, έχει υπερβολική εξουσία, ακόμα και δικό του δικαστήριο, δεν είναι ένα όργανο ρύθμισης. Είναι όργανο απορρύθμισης που έχει σκοπό του να ανοίξει στον ανταγωνισμό, στο νόμο της αγοράς, όλους τους τομείς δραστηριότητας χωρίς καμιά εξαίρεση. Ελέγχεται από τα πιο ισχυρά κράτη, αρχίζοντας από τις ΗΠΑ, και άρα από τις πολυεθνικές και τις οικονομικές αυτοκρατορίες στις οποίες τα κράτη αυτά εκχώρησαν τις οικονομικές αρμοδιότητές τους. Το όπλο του, οι GATS, στο κέντρο των οποίων υπάρχει η πρόβλεψη του “πιο προνομιακού κράτους”, υποχρεώνουν κάθε συμβαλλόμενη χώρα να παραχωρήσει, άνευ όρων, σε ξένους οικονομικούς παράγοντες που δρουν στην επικράτειά της, την ίδια ακριβώς μεταχείριση την οποία επιφυλάσσει στους δημόσιους και ιδιωτικούς εθνικούς παράγοντες (την “εθνική μεταχείριση”). Σ’ αυτή τη βάση γίνονται οι διαπραγματεύσεις σε σχέση με τις δεσμεύσεις που κάθε χώρα απαιτεί ή προσφέρει στους εταίρους της. Από τη στιγμή που θα συμφωνηθούν, οι δεσμεύσεις είναι αμετάκλητες.
Η πίεση των δυνάμεων της αγοράς για να επιβάλουν τις περισσότερες δυνατές δεσμεύσεις είναι ανάλογη με το οικονομικό διακύβευμα, που υπολογίζεται για την εκπαίδευση σε 2000 δισ. δολάρια, ενώ η ανώτατη εκπαίδευση αποτελεί το φιλέτο της αγοράς. Για παράδειγμα, θα αναφέρω το επίσημο περιεχόμενο του αιτήματος που διατυπώθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση σε σχέση με την ανώτατη εκπαίδευση, την εκπαίδευση ενηλίκων και την εκπαιδευτική αξιολόγηση: ένα πραγματικό τελεσίγραφο κατατέθηκε σε 44 χώρες, μεταξύ των οποίων οι 15 τις ΕΕ, το οποίο απαιτεί να καταθέσουν έναν πλήρη κατάλογο με δεσμεύσεις ανοίγματος των αντίστοιχων τομέων τους στο διεθνή ανταγωνισμό, και ζητεί από αρκετές από αυτές (Ιαπωνία, Ισραήλ) να αναγνωρίσουν τα διπλώματα που απονέμονται από “πιστοποιημένα” ιδιωτικά ιδρύματα ή να άρουν τους περιορισμούς που ισχύουν στη συμμετοχή ξένων εταίρων (Κίνα, Τουρκία, Φιλιππίνες, Μεξικό). Πίσω από αυτά τα αιτήματα, υπάρχει όλη η πίεση των lobbies όπως ο ‘Coalition of Services Industries (CSI) και του παραρτήματός του, της National Committee for International Trade in Education’ (NTICE) τόσο ισχυρών στην κυβέρνηση Μπους όσο και το πετρελαϊκό lobby του Τέξας. Στην Ευρώπη έχουμε την εργοδοτική οργάνωση UNICE και το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υπηρεσιών (EFS). Η αποδοχή αυτών των απαιτήσεων θα είχε αποτέλεσμα το ολοκληρωτικό άνοιγμα του τομέα της εκπαίδευσης στον ανταγωνισμό, στις χώρες όπου υπάγεται ακόμα σε δημόσιο έλεγχο. Θα είχε επίσης αποτέλεσμα την πλήρη απαγόρευση της ανάκλησης των ιδιωτικοποιήσεων στις χώρες όπου έχουν ήδη επιβληθεί το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα…
Όσο για τις ΗΠΑ, αυτές μπορούν ανά πάσα στιγμή να αυτο-εξαιρεθούν από την “απελευθέρωση” που προσπαθούν να επιβάλουν στους άλλους, ενεργοποιώντας την παράγραφο 301 του ομοσπονδιακού νόμου για το εμπόριο. Στην πραγματικότητα, τα ανοίγματα που ζητούν απορρέουν από μια στρατηγική μονομερούς κατάκτησης των αγορών των άλλων και, όπως και στη γεωργία, προστασίας της δικής τους αγοράς. Βέβαια, στην εκπαίδευση, ο ανταγωνισμός του ιδιωτικού τομέα, το βάρος των ιδιωτικών επιχειρήσεων και οι ιδιωτικοποιήσεις, δεν περίμεναν τις GATS για να εμφανιστούν. Παντού κερδίζουν έδαφος, επωφελούμενα από την αποδυνάμωση του δημόσιου τομέα, που υποσκάπτεται από τον περιορισμό των επενδύσεων και από την υποβάθμιση του κοινωνικού και πολιτισμικού του περιβάλλοντος : δομικές αναδιαρθρώσεις υπό την αιγίδα της ΠΤ και του ΔΝΤ, βάρος του δημόσιου χρέους, θεσμοθετημένες λογικές της αγοράς, και σύμφωνο λεγόμενης σταθερότητας στην ΕΕ… αλλά και ρόλος των ευρωπαϊκών θεσμών που προωθούν τον ανταγωνισμό της αγοράς. Όμως, οι GATS ετοιμάζουν ένα ποιοτικό άλμα : το ολοκληρωτικό άνοιγμα στον ανταγωνισμό, την πλήρη απελευθέρωση, την υποχρέωση για το δημόσιο τομέα να λειτουργεί με τα πρότυπα της αγοράς ή να εξαφανιστεί.
Πώς να απαντήσουμε στην πρόκληση ; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε όπως θέλουμε, είτε με το να εγκλωβιστούμε στον κλάδο κινδυνεύοντας να μας καταπιεί ο κορπορατισμός, είτε με το να περιοριζόμαστε σε μια ρητορική και μεμονωμένες δράσεις, με την ευκαιρία των μεγάλων διεθνών συνόδων. Όλα αυτά είναι αναγκαία, αλλά ανεπαρκή. Διότι οι αντίπαλοί μας ασκούν μία ισχυρή πίεση για να συγκαλύψουν τους στόχους τους κάτω από επιχειρήματα όπως η κοινή λογική, ο τεχνικός χαρακτήρας των αλλαγών ή το αναπόδραστο των φιλελεύθερων επιλογών.
Πρέπει λοιπόν ταυτόχρονα: 1. Να αναπτύξουμε μια εκ θεμελίων κριτική των φιλελεύθερων επιλογών και των συνεπειών τους * σε ποιες κοινωνικές και περιβαλλοντικές καταστροφές οδηγεί η απορρύθμιση; * η εκπαίδευση, εμπορευματοποιημένο ατομικό αγαθό ή διαρκής κοινωνική επένδυση; * ο δημόσιος τομέας, μαύρη τρύπα στην οποία χάνονται τα χρήματα των φορολογούμενων, ή εργαλείο για εξισωτικές και βιώσιμες απαντήσεις στις κοινωνικές ανάγκες; * πώς να δεχτούμε τη μείωση των πόρων για τη δημόσια εκπαίδευση όταν: * το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξάνεται από 1 έως 2 % το χρόνο * κάθε μέρα 2 δισ. δολάρια αλλάζουν χέρια στα διεθνή χρηματιστήρια… * το χρέος των χωρών του Νότου έχει ήδη αποπληρωθεί 3 ή 4 φορές χωρίς καν να αρχίσουμε να μιλάμε για το χρέος του βορρά προς τον νότο για 5 αιώνες αποικιακής λεηλασίας * οι στρατιωτικές δαπάνες απορροφούν 700 δισ. δολάρια το χρόνο.
2. Να επιμείνουμε στην αναζήτηση και διατύπωση εναλλακτικών προτάσεων στη δικτατορία του χρήματος, με στόχο να κάνουμε εφικτή μια άλλη εκπαίδευση για έναν και σε έναν άλλο κόσμο, κόντρα στην παγκοσμιοποιημένη φιλελεύθερη αταξία. Ο δρόμος προς το στόχο αυτό δεν συμβιβάζεται με τις φιλελεύθερες πολιτικές για τις οποίες η εκπαίδευση δεν είναι, εν τέλει, παρά ένα εμπόρευμα όπως κάθε άλλο… οι μαθητές και οι φοιτητές είναι πελάτες που πληρώνουν, και το διδακτικό προσωπικό είναι “ανθρώπινο κεφάλαιο” υπό την επιτήρηση των χρηματιστηριακών δεικτών. Εμείς, όμως, δεν περιοριζόμαστε σε μία λογική απλής αμφισβήτησης: αυτοί καταστρέφουν και εμείς χτίζουμε. Αμφισβητούμε τη νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική τάξη, για να την αντικαταστήσουμε με ένα άλλο όραμα που έχει ως κέντρο του την ολοκλήρωση των ατόμων και την πλήρωση θεμελιακών λαϊκών αναγκών, μεταξύ των οποίων και η εκπαίδευση.
Σ’ αυτή τη λογική μεγαλώνουν οι ευθύνες μιας ανώτατης εκπαίδευσης, ανεξάρτητης από τις δυνάμεις του χρήματος, παραγωγού γνώσης για όλους, παιδαγωγικά καινοτόμου, ικανής να μορφώσει καλύτερα τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, ικανής επίσης να κινητοποιηθεί ως ειδικός και ως αξιολογητής στην υπηρεσία της πολιτείας : διεκδικούμε περισσότερα δημόσια μέσα. Αυτή η άλλη εκπαίδευση είναι η αναγνώριση, εδώ και τώρα του απαράγραπτου και αναφαίρετου δικαιώματος του κάθε ατόμου και του κάθε λαού σε μία εκπαίδευση δημόσια, δωρεάν και πλήρη. Αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευση οφείλει να αναγνωριστεί ως κοινό αγαθό της ανθρωπότητας, πράγμα που δικαιολογεί την υπαγωγή της στο δημόσιο έλεγχο μέσα σε ένα διευρυμένο δημόσιο χώρο. Αυτό συνεπάγεται την οικουμενική απαίτηση για πρόσβαση όλων στην γνώση, και άρα την πραγματική πάλη ενάντια σε καθετί που την παρεμποδίζει: αναλφαβητισμός, αποκλεισμός, ανισότητες. Την απαίτηση επίσης για μετασχηματισμό του περιεχομένου, στην κατεύθυνση της κριτικής ιδιοποίησης της γνώσης, της δημιουργίας πολιτών με προσόντα και της συνεισφοράς της, τόσο στην ολοκλήρωση των ατόμων όσο και στην βιώσιμη ανάπτυξη και διάσωση του περιβάλλοντος. Αυτό σημαίνει επίσης ότι υπέρτατος στόχος και κινητήρια δύναμη είναι η δημοκρατία, η συμμετοχή στις επιλογές και στις αποφάσεις, στην πολιτεία και στην επιχείρηση. Πρέπει να προχωρήσουμε, τέλος, προς μία ανώτατη και γενική εκπαίδευση, βαθιά ανανεωμένες. Αυτό απαιτεί να δράσουμε ταυτόχρονα και στους παράπλευρους εξωτερικούς παράγοντες του σημερινού εκπαιδευτικού ελλείμματος σε όλα τα επίπεδα. Δηλαδή ενάντια σε ό,τι εμποδίζει την πρόσβαση ή γεννά τη σχολική και πανεπιστημιακή αποτυχία: φτώχεια, στέγη, εργασία, σεξιστικές, ρατσιστικές ή εθνοτικές διακρίσεις, παιδική εργασία. Για να προχωρήσουμε, πρέπει οπωσδήποτε να επιλύσουμε τα προβλήματα που εμποδίζουν την εκπαίδευση και τα οποία είναι, πριν απ’ όλα, προβλήματα κοινωνίας και πολιτισμού. Τέλος, για να έχουμε αποτελέσματα βιώσιμα και εις βάθος, είναι επείγον και αναγκαίο να διευρύνουμε τα μέτωπα της μάχης και των συμμετεχόντων. Να κινητοποιήσουμε την κοινωνία:
-με τους θεσμούς και το περιβάλλον τους - με τους κατοίκους, τα σωματεία, τις τοπικές αρχές που μπορούν να αποτελέσουν τοπικούς πόλους αντίστασης να ξεπεράσουμε τις περιφρακτικές λογικές, με ένα διάλογο χωρίς αποκλεισμούς και φραγμούς, με αμοιβαία κατανόηση και σεβασμό -να γνωστοποιήσουμε τις πρωτοβουλίες μας που πολλαπλασιάζονται -να συνοδεύσουμε την αντίσταση με προτάσεις -να δυναμώσουμε την πάλη μας στο χώρο και στο χρόνο, να της δώσουμε διάρκεια, να την παγκοσμιοποιήσουμε
Ο χρόνος πιέζει: θα μπορέσουμε να απαντήσουμε στην πρόκληση;
Πρέπει άμεσα: - να απαιτήσουμε μορατόριουμ στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις, - να καταγγείλουμε την αδιαφάνειά τους και την απουσία οποιουδήποτε δημοκρατικού ελέγχου, - να υιοθετήσουμε και να απαιτήσουμε να αναγνωριστεί μία ξεκάθαρη αντίληψη για την έννοια του δημόσιου τομέα, - να απαιτήσουμε να εξαιρεθεί ο δημόσιος τομέας από την εφαρμογή των GATS.
Η ανώτατη εκπαίδευση δεν είναι εμπόρευμα, Σάββατο 1η Μαρτίου 2003
ΑπάντησηΔιαγραφήΜετάφραση: Δώρα Λαφαζάνη και Μυρτώ Βλαστού-Λαφαζάνη
Tου Daniel Monteux, Γαλλία*
Syndicat National de l’Enseignement Supérieur-DSU – ATTAC-France – Espaces Marx
Η ανώτατη εκπαίδευση, κατέχει στρατηγική θέση στην κοινωνία των αρχών του 21ου αιώνα.
Με τις δραματικές επιστημονικές και τεχνολογικές αλλαγές, την επανάσταση της πληροφορίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, και με την παγκόσμια άνοδο της ζήτησης της κατάρτισης, το όραμα “εκπαίδευση για όλους” γνώρισε την πιο θεαματική εξάπλωση. Το 1960 υπήρχαν στον κόσμο 13 εκατομμύρια φοιτητών· σήμερα πλησιάζουν τα 100, δηλαδή το 10% όλου του συνολικού πληθυσμού που φοιτά σε οποιαδήποτε βαθμίδα.
Όμως, η περίοδος αυτή είναι εκείνη κατά την οποία, ως προς την πρόσβαση στις ανώτατες σπουδές και στην έρευνα, το ρήγμα μεταξύ των βιομηχανικών χωρών και των λεγόμενων “υπό ανάπτυξη” χωρών δεν σταμάτησε να βαθαίνει, εις βάρος μιας ενδογενούς ανάπτυξης των λαών του Νότου. Στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, περισσότεροι από τους μισούς νέους έχουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση·. Στη Βραζιλία, ανερχόμενη χώρα, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 8.
Μόνο το 20% των ανθρώπων ωφελείται από ό,τι αποκαλείται “κοινωνία της γνώσης”. Η “ηλεκτρονική μόρφωση” δεν μπορεί ν’ αποτελέσει την θαυματουργή συνταγή, όταν ξέρουμε ότι στην Αφρική του 9% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν αντιστοιχεί παρά το 0,4% των υπολογιστών, ενώ στις ΗΠΑ, με το 4% αντιστοιχεί το 26%.
Η ανώτατη εκπαίδευση είναι πρωταρχικό κοινωνικό διακύβευμα, με πολιτισμικό και κοινωνικό ρόλο χωρίς προηγούμενο, αφού παράγει και μεταδίδει γνώσεις στους φοιτητές, τις διαχέει στην κοινωνία και αποτελεί το επιστέγασμα των εκπαιδευτικών συστημάτων. Οι δυνάμεις του κεφαλαίου και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης θέλουν να την χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο της εξουσίας τους· Το ανερχόμενο κίνημα για έναν διαφορετικό κόσμο, δρα έτσι ώστε η εκπαίδευση στο σύνολό της, όπως το νερό, η υγεία και το περιβάλλον, να αναγνωριστεί ως αγαθό κοινό για την ανθρωπότητα.
Τα διακυβεύματα είναι ταυτόχρονα οικονομικά (η τεράστια αγορά της εκπαίδευσης), ιδεολογικά (το περιεχόμενο των σπουδών), πολιτικά (γνώσεις που κατάσχονται από μια μειοψηφία για να σταθεροποιήσει την εξουσία της ή οικουμενική κοινοκτημοσύνη της γνώσης. )
Άμεσες και μαζικές κινητοποιήσεις είναι, λοιπόν, επείγουσες και αναγκαίες, ώστε να εμποδίσουμε να ανοιχτούν στον ανταγωνισμό και το εμπόριο η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, η υγεία, τα οπτικοακουστικά μέσα, όπως συμβαίνει ήδη, τα ταχυδρομεία, το τηλέφωνο, τα τρένα, η ηλεκτρική ενέργεια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην προοπτική της συνόδου του ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου που θα γίνει τον Σεπτέμβρη στο Μεξικό, οι 144 χώρες-μέλη οφείλουν ως τις 31 Μαρτίου 2003 να καταθέσουν τις “προσφορές” τους για την “απελευθέρωση” των υπηρεσιών, για την διαπραγμάτευση των GATS. Είναι η προτεραιότητα της στιγμής.
Αναπτύσσονται αντιστάσεις. Όμως υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσαν αυτές να αποτρέψουν την εφιαλτική αυτή προοπτική, όπως έγινε το 1998 με το σχέδιο ΜΑΙ (πολυμερείς συμφωνίες για τις επενδύσεις);
Ο ΠΟΕ, ο οποίος παρ’ όλο ότι δεν ανήκει στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών, έχει υπερβολική εξουσία, ακόμα και δικό του δικαστήριο, δεν είναι ένα όργανο ρύθμισης. Είναι όργανο απορρύθμισης που έχει σκοπό του να ανοίξει στον ανταγωνισμό, στο νόμο της αγοράς, όλους τους τομείς δραστηριότητας χωρίς καμιά εξαίρεση. Ελέγχεται από τα πιο ισχυρά κράτη, αρχίζοντας από τις ΗΠΑ, και άρα από τις πολυεθνικές και τις οικονομικές αυτοκρατορίες στις οποίες τα κράτη αυτά εκχώρησαν τις οικονομικές αρμοδιότητές τους.
Το όπλο του, οι GATS, στο κέντρο των οποίων υπάρχει η πρόβλεψη του “πιο προνομιακού κράτους”, υποχρεώνουν κάθε συμβαλλόμενη χώρα να παραχωρήσει, άνευ όρων, σε ξένους οικονομικούς παράγοντες που δρουν στην επικράτειά της, την ίδια ακριβώς μεταχείριση την οποία επιφυλάσσει στους δημόσιους και ιδιωτικούς εθνικούς παράγοντες (την “εθνική μεταχείριση”).
Σ’ αυτή τη βάση γίνονται οι διαπραγματεύσεις σε σχέση με τις δεσμεύσεις που κάθε χώρα απαιτεί ή προσφέρει στους εταίρους της. Από τη στιγμή που θα συμφωνηθούν, οι δεσμεύσεις είναι αμετάκλητες.
Η πίεση των δυνάμεων της αγοράς για να επιβάλουν τις περισσότερες δυνατές δεσμεύσεις είναι ανάλογη με το οικονομικό διακύβευμα, που υπολογίζεται για την εκπαίδευση σε 2000 δισ. δολάρια, ενώ η ανώτατη εκπαίδευση αποτελεί το φιλέτο της αγοράς.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια παράδειγμα, θα αναφέρω το επίσημο περιεχόμενο του αιτήματος που διατυπώθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση σε σχέση με την ανώτατη εκπαίδευση, την εκπαίδευση ενηλίκων και την εκπαιδευτική αξιολόγηση: ένα πραγματικό τελεσίγραφο κατατέθηκε σε 44 χώρες, μεταξύ των οποίων οι 15 τις ΕΕ, το οποίο απαιτεί να καταθέσουν έναν πλήρη κατάλογο με δεσμεύσεις ανοίγματος των αντίστοιχων τομέων τους στο διεθνή ανταγωνισμό, και ζητεί από αρκετές από αυτές (Ιαπωνία, Ισραήλ) να αναγνωρίσουν τα διπλώματα που απονέμονται από “πιστοποιημένα” ιδιωτικά ιδρύματα ή να άρουν τους περιορισμούς που ισχύουν στη συμμετοχή ξένων εταίρων (Κίνα, Τουρκία, Φιλιππίνες, Μεξικό).
Πίσω από αυτά τα αιτήματα, υπάρχει όλη η πίεση των lobbies όπως ο ‘Coalition of Services Industries (CSI) και του παραρτήματός του, της National Committee for International Trade in Education’ (NTICE) τόσο ισχυρών στην κυβέρνηση Μπους όσο και το πετρελαϊκό lobby του Τέξας. Στην Ευρώπη έχουμε την εργοδοτική οργάνωση UNICE και το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υπηρεσιών (EFS).
Η αποδοχή αυτών των απαιτήσεων θα είχε αποτέλεσμα το ολοκληρωτικό άνοιγμα του τομέα της εκπαίδευσης στον ανταγωνισμό, στις χώρες όπου υπάγεται ακόμα σε δημόσιο έλεγχο. Θα είχε επίσης αποτέλεσμα την πλήρη απαγόρευση της ανάκλησης των ιδιωτικοποιήσεων στις χώρες όπου έχουν ήδη επιβληθεί το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα…
Όσο για τις ΗΠΑ, αυτές μπορούν ανά πάσα στιγμή να αυτο-εξαιρεθούν από την “απελευθέρωση” που προσπαθούν να επιβάλουν στους άλλους, ενεργοποιώντας την παράγραφο 301 του ομοσπονδιακού νόμου για το εμπόριο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην πραγματικότητα, τα ανοίγματα που ζητούν απορρέουν από μια στρατηγική μονομερούς κατάκτησης των αγορών των άλλων και, όπως και στη γεωργία, προστασίας της δικής τους αγοράς.
Βέβαια, στην εκπαίδευση, ο ανταγωνισμός του ιδιωτικού τομέα, το βάρος των ιδιωτικών επιχειρήσεων και οι ιδιωτικοποιήσεις, δεν περίμεναν τις GATS για να εμφανιστούν. Παντού κερδίζουν έδαφος, επωφελούμενα από την αποδυνάμωση του δημόσιου τομέα, που υποσκάπτεται από τον περιορισμό των επενδύσεων και από την υποβάθμιση του κοινωνικού και πολιτισμικού του περιβάλλοντος : δομικές αναδιαρθρώσεις υπό την αιγίδα της ΠΤ και του ΔΝΤ, βάρος του δημόσιου χρέους, θεσμοθετημένες λογικές της αγοράς, και σύμφωνο λεγόμενης σταθερότητας στην ΕΕ… αλλά και ρόλος των ευρωπαϊκών θεσμών που προωθούν τον ανταγωνισμό της αγοράς.
Όμως, οι GATS ετοιμάζουν ένα ποιοτικό άλμα : το ολοκληρωτικό άνοιγμα στον ανταγωνισμό, την πλήρη απελευθέρωση, την υποχρέωση για το δημόσιο τομέα να λειτουργεί με τα πρότυπα της αγοράς ή να εξαφανιστεί.
Πώς να απαντήσουμε στην πρόκληση ;
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν μπορούμε να απαντήσουμε όπως θέλουμε, είτε με το να εγκλωβιστούμε στον κλάδο κινδυνεύοντας να μας καταπιεί ο κορπορατισμός, είτε με το να περιοριζόμαστε σε μια ρητορική και μεμονωμένες δράσεις, με την ευκαιρία των μεγάλων διεθνών συνόδων. Όλα αυτά είναι αναγκαία, αλλά ανεπαρκή.
Διότι οι αντίπαλοί μας ασκούν μία ισχυρή πίεση για να συγκαλύψουν τους στόχους τους κάτω από επιχειρήματα όπως η κοινή λογική, ο τεχνικός χαρακτήρας των αλλαγών ή το αναπόδραστο των φιλελεύθερων επιλογών.
Πρέπει λοιπόν ταυτόχρονα:
1. Να αναπτύξουμε μια εκ θεμελίων κριτική των φιλελεύθερων επιλογών και των συνεπειών τους
* σε ποιες κοινωνικές και περιβαλλοντικές καταστροφές οδηγεί η απορρύθμιση;
* η εκπαίδευση, εμπορευματοποιημένο ατομικό αγαθό ή διαρκής κοινωνική επένδυση;
* ο δημόσιος τομέας, μαύρη τρύπα στην οποία χάνονται τα χρήματα των φορολογούμενων, ή εργαλείο για εξισωτικές και βιώσιμες απαντήσεις στις κοινωνικές ανάγκες;
* πώς να δεχτούμε τη μείωση των πόρων για τη δημόσια εκπαίδευση όταν:
* το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξάνεται από 1 έως 2 % το χρόνο
* κάθε μέρα 2 δισ. δολάρια αλλάζουν χέρια στα διεθνή χρηματιστήρια…
* το χρέος των χωρών του Νότου έχει ήδη αποπληρωθεί 3 ή 4 φορές χωρίς καν να αρχίσουμε να μιλάμε για το χρέος του βορρά προς τον νότο για 5 αιώνες αποικιακής λεηλασίας
* οι στρατιωτικές δαπάνες απορροφούν 700 δισ. δολάρια το χρόνο.
2. Να επιμείνουμε στην αναζήτηση και διατύπωση εναλλακτικών προτάσεων στη δικτατορία του χρήματος, με στόχο να κάνουμε εφικτή μια άλλη εκπαίδευση για έναν και σε έναν άλλο κόσμο, κόντρα στην παγκοσμιοποιημένη φιλελεύθερη αταξία.
Ο δρόμος προς το στόχο αυτό δεν συμβιβάζεται με τις φιλελεύθερες πολιτικές για τις οποίες η εκπαίδευση δεν είναι, εν τέλει, παρά ένα εμπόρευμα όπως κάθε άλλο… οι μαθητές και οι φοιτητές είναι πελάτες που πληρώνουν, και το διδακτικό προσωπικό είναι “ανθρώπινο κεφάλαιο” υπό την επιτήρηση των χρηματιστηριακών δεικτών.
Εμείς, όμως, δεν περιοριζόμαστε σε μία λογική απλής αμφισβήτησης: αυτοί καταστρέφουν και εμείς χτίζουμε.
Αμφισβητούμε τη νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική τάξη, για να την αντικαταστήσουμε με ένα άλλο όραμα που έχει ως κέντρο του την ολοκλήρωση των ατόμων και την πλήρωση θεμελιακών λαϊκών αναγκών, μεταξύ των οποίων και η εκπαίδευση.
Σ’ αυτή τη λογική μεγαλώνουν οι ευθύνες μιας ανώτατης εκπαίδευσης, ανεξάρτητης από τις δυνάμεις του χρήματος, παραγωγού γνώσης για όλους, παιδαγωγικά καινοτόμου, ικανής να μορφώσει καλύτερα τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, ικανής επίσης να κινητοποιηθεί ως ειδικός και ως αξιολογητής στην υπηρεσία της πολιτείας : διεκδικούμε περισσότερα δημόσια μέσα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτή η άλλη εκπαίδευση είναι η αναγνώριση, εδώ και τώρα του απαράγραπτου και αναφαίρετου δικαιώματος του κάθε ατόμου και του κάθε λαού σε μία εκπαίδευση δημόσια, δωρεάν και πλήρη.
Αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευση οφείλει να αναγνωριστεί ως κοινό αγαθό της ανθρωπότητας, πράγμα που δικαιολογεί την υπαγωγή της στο δημόσιο έλεγχο μέσα σε ένα διευρυμένο δημόσιο χώρο.
Αυτό συνεπάγεται την οικουμενική απαίτηση για πρόσβαση όλων στην γνώση, και άρα την πραγματική πάλη ενάντια σε καθετί που την παρεμποδίζει: αναλφαβητισμός, αποκλεισμός, ανισότητες.
Την απαίτηση επίσης για μετασχηματισμό του περιεχομένου, στην κατεύθυνση της κριτικής ιδιοποίησης της γνώσης, της δημιουργίας πολιτών με προσόντα και της συνεισφοράς της, τόσο στην ολοκλήρωση των ατόμων όσο και στην βιώσιμη ανάπτυξη και διάσωση του περιβάλλοντος.
Αυτό σημαίνει επίσης ότι υπέρτατος στόχος και κινητήρια δύναμη είναι η δημοκρατία, η συμμετοχή στις επιλογές και στις αποφάσεις, στην πολιτεία και στην επιχείρηση.
Πρέπει να προχωρήσουμε, τέλος, προς μία ανώτατη και γενική εκπαίδευση, βαθιά ανανεωμένες. Αυτό απαιτεί να δράσουμε ταυτόχρονα και στους παράπλευρους εξωτερικούς παράγοντες του σημερινού εκπαιδευτικού ελλείμματος σε όλα τα επίπεδα. Δηλαδή ενάντια σε ό,τι εμποδίζει την πρόσβαση ή γεννά τη σχολική και πανεπιστημιακή αποτυχία: φτώχεια, στέγη, εργασία, σεξιστικές, ρατσιστικές ή εθνοτικές διακρίσεις, παιδική εργασία. Για να προχωρήσουμε, πρέπει οπωσδήποτε να επιλύσουμε τα προβλήματα που εμποδίζουν την εκπαίδευση και τα οποία είναι, πριν απ’ όλα, προβλήματα κοινωνίας και πολιτισμού.
Τέλος, για να έχουμε αποτελέσματα βιώσιμα και εις βάθος, είναι επείγον και αναγκαίο να διευρύνουμε τα μέτωπα της μάχης και των συμμετεχόντων. Να κινητοποιήσουμε την κοινωνία:
-με τους θεσμούς και το περιβάλλον τους
- με τους κατοίκους, τα σωματεία, τις τοπικές αρχές που μπορούν να αποτελέσουν τοπικούς πόλους αντίστασης
να ξεπεράσουμε τις περιφρακτικές λογικές, με ένα διάλογο χωρίς αποκλεισμούς και φραγμούς, με αμοιβαία κατανόηση και σεβασμό
-να γνωστοποιήσουμε τις πρωτοβουλίες μας που πολλαπλασιάζονται
-να συνοδεύσουμε την αντίσταση με προτάσεις
-να δυναμώσουμε την πάλη μας στο χώρο και στο χρόνο, να της δώσουμε διάρκεια, να την παγκοσμιοποιήσουμε
Ο χρόνος πιέζει: θα μπορέσουμε να απαντήσουμε στην πρόκληση;
Πρέπει άμεσα:
- να απαιτήσουμε μορατόριουμ στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις,
- να καταγγείλουμε την αδιαφάνειά τους και την απουσία οποιουδήποτε δημοκρατικού ελέγχου,
- να υιοθετήσουμε και να απαιτήσουμε να αναγνωριστεί μία ξεκάθαρη αντίληψη για την έννοια του δημόσιου τομέα,
- να απαιτήσουμε να εξαιρεθεί ο δημόσιος τομέας από την εφαρμογή των GATS.