Αναδημοσίευση: Πουέρτο Ρίκο - τόσο μακρυά, τόσο κοντά με την Ελλάδα

Πουέρτο Ρίκο: τόσο μακριά, τόσο κοντά με την Ελλάδα

 

Πληθαίνουν οι εστίες της φωτιάς στην παγκόσμια οικονομία. Μετά την Ελλάδα (μια φωτιά που δε σβήνει) και την Κίνα (τα χρηματιστήρια της οποίας κατακρημνίζονται και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει που θα σταματήσουν) ήρθε και το Πουέρτο Ρίκο: Ένα μικρό σχετικά νησί στα ανατολικά της Καραϊβικής, με 3,5 εκ. κατοίκους

κι ένα ερμαφρόδιτο πολιτειακό καθεστώς καθώς ανήκει μεν στα 16 λεγόμενα «εδάφη» («territories») των ΗΠΑ, χωρίς να είναι Πολιτεία, διεκδίκησε τη δική του θέση στα πρωτοσέλιδα του οικονομικού Τύπου, με αφορμή την δήλωση της πολιτικής ηγεσίας του πως αδυνατεί να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος του, το οποίο ανέρχεται σε 72 δις. δολ. κι είναι ίσο σχεδόν με το ΑΕΠ του.

Τους πιστωτές του Πουέρτο Ρίκο ανέλαβε να καθησυχάσει η Αν Κρούγκερ, στέλεχος του ΔΝΤ μέχρι πρόσφατα, που έδωσε στη δημοσιότητα μια έκθεση – σήμα προς τις αγορές (εδώ το πλήρες κείμενο), ότι τουλάχιστον η χώρα δεν προτίθεται να προβεί σε μονομερή παύση πληρωμών. Και για να μην δημιουργηθεί καμιά ανησυχία η συνάντηση της κυβέρνησης με τους κατόχους ομολόγων πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της τράπεζας Citigroup στη Νέα Υόρκη… Με τις αμερικανικές τράπεζες να έχουν τα ηνία της αναδιάρθρωσης δεν μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη εξασφάλιση στους πιστωτές, ότι η λύση που θα βρεθεί ακόμη κι αν περιλαμβάνει «κούρεμα» στην ονομαστική αξία των ομολόγων θα είναι η καλύτερη δυνατή για τα συμφέροντά τους.

Νεώτερα, σε ό,τι αφορά τους όρους της αναδιάρθρωσης, θα γίνουν γνωστά την 1^η Σεπτεμβρίου, όταν θα δοθεί στη δημοσιότητα το σχέδιο της αναδιάρθρωσης, το οποίο συζητιέται με τους πιστωτές πίσω από κλειστές πόρτες. Την ίδια μέρα θα ανακοινωθούν και τα μέτρα που θα εφαρμοστούν στο εσωτερικό της χώρας για να επανέλθει στον «ορθό» δημοσιονομικά δρόμο. Εύκολα μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα περιλαμβάνουν περικοπές στις κοινωνικές παροχές και, με βάση δηλώσεις της Α. Κρούγκερ, μέτρα για τη μείωση του εργατικού κόστους.

Η λιτότητα πίσω από τη χρεοκοπία

Η περιπέτεια του Πουέρτο Ρίκο χρήζει ωστόσο προσοχής για δύο λόγους. Η εξέτασή τους δε, πείθει ότι δεν πρόκειται και για τόσο εξωτική περιπέτεια…

Ο πρώτος λόγος σχετίζεται με την υποκείμενη κρίση της εθνικής του οικονομίας. Εύκολα μπορεί να διαπιστώσει όποιος κάνει μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο ότι το παραγόμενο προϊόν της χώρας την τελευταία δεκαετία μειώθηκε κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, παρότι μάλιστα στο παρελθόν ακολούθησε μια γενναιόδωρη πολιτική μείωσης της επιχειρηματικής φορολογίας για να προσελκύσει επενδύσεις. Η ύφεση οφείλεται στην μείωση των στρατιωτικών δαπανών του αμερικάνικού πενταγώνου, που αποστέρησε το Πουέρτο Ρίκο από μια εκ των σημαντικότερων πηγών εσόδων του, καθώς στα εδάφη του φιλοξενούνταν βάσεις του αμερικανικού στρατού. Η δημοσιονομική κρίση επομένως ήταν δευτερογενής. Πίσω από την αδυναμία πληρωμής του χρέους του βρίσκεται η πανταχού παρούσα λιτότητα η οποία στέρησε την τοπική οικονομία από πόρους που ελάμβανε σταθερά επί δεκαετίες και η μείωση των φορολογικών εσόδων από τις επιχειρήσεις. Με άλλα λόγια, η αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους είναι η άλλη όψη των περικοπών κρατικών κονδυλίων, του λιγότερου κράτους, και ενός άτυπου φορλογικού μειοδοτικού διαγωνισμού που έχει στηθεί σε όλο τον κόσμο με έπαθλο την προσέλκυση διεθνών επενδύσεων. Μακροχρόνια, το έπαθλο είναι ωστόσο η δημοσιονομική κρίση. Κι αν σήμερα η καμπάνα χτυπά για το μακρινό στην Ουάσινγκτον Πουέρτο Ρίκο, πολύ σύντομα θα χτυπήσει και για το Ιλινόις που με βάση δημοσιεύματα στέκεται στην ουρά να δηλώσει αδυναμία πληρωμών. Υπ’ αυτό το πρίσμα, είναι προφανές, ότι οι ομοιότητες με την Ευρώπη είναι πολύ περισσότερες απ’ όσες αποκαλύπτει η πρώτη ματιά…

Η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους του Πουέρτο Ρίκο ωστόσο φέρνει στην επιφάνεια κι άλλο ένα κενό της παγκόσμιας οικονομίας κι αυτό είναι το δεύτερο αξιοπρόσεχτο σημείο. Την ανυπαρξία ενός κοινά συμφωνημένου πλαισίου για την αναδιάρθρωση επίσημων χρεών. Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι πολύ ιδιάζουσα, γιατί δεν πρόκειται ούτε για κράτος, ούτε και για Πολιτεία των ΗΠΑ. Επομένως δεν μπορεί να προσφύγει ούτε στο ΔΝΤ, που κι αυτό στερείται σχετικού πλαισίου διαθέτει ωστόσο σχετική τεχνογνωσία, ούτε στην ομοσπονδιακή διοίκηση της Ουάσινγκτον, για να ενεργοποιήσει για παράδειγμα τις διαδικασίες που ενεργοποιήθηκαν στο Ντιτρόιτ (υπαγωγή στο πτωχευτικό άρθρο 9), όταν χρεοκόπησε τον Ιούλιο του 2013. Για να δείξει την προθυμία του ότι θέλει να κινηθεί εντός των πλαισίων που θέτει το διεθνές οικονομικό σύστημα, το Πουέρτο Ρίκο και δεν επιδιώκει να ακολουθήσει το δρόμο της Αργεντινής ή του Ισημερινού, που προχώρησαν σε μονομερείς στάσεις πληρωμών, προσέλαβε την Α. Κρούγκερ. Ούτε αυτό όμως αρκεί, όπως φάνηκε, λόγω του ότι ακόμη και τα ομόλογα που εξέδιδε το Πουέρτο Ρίκο ήταν ένα μωσαϊκό τίτλων, που περισσότερο ομοιάζουν με δημοτικά ομόλογα παρά με κρατικά.

Οι πιστωτές αποφασίζουν

Το σημερινό πλαίσιο ή καλύτερα μη-πλαίσιο εναποθέτει τις διαδικασίες και τα μέσα που θα ακολουθηθούν στην περίπτωση που ένας κράτος δηλώσει αδυναμία πληρωμών, στην καλή θέληση των πιστωτών. Πρόκειται, ωστόσο, για διαδικασία εξ αρχής προβληματική και παγιδευμένη καθώς δεν πρόκειται για δύο ίσα μέρη. Προς επίρρωση η διεθνή εμπειρία, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ελλάδα αλλά όχι και μοναδικό, βάσει της οποίας τα κυριαρχικά δικαιώματα ανεξάρτητων κρατών ποδοπατούνται από τους πιστωτές και στο τέλος της δημοσιονομικής κρίσης, οι βαθμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής τους ικανότητας είναι το λιγότερο σε σημασία που έχουν χάσει. Μαζί έχουν απολέσει το τελευταίο ίχνος δημόσιας περιουσίας κι οι λαοί τους έχουν φτωχοποιηθεί. Οπότε η υποβάθμιση της θέσης τους είναι σχεδόν πάντα οριστική. Αυτό δε που απασχολεί περισσότερο τη διεθνή συζήτηση επί του θέματος είναι η μόνιμη θέση αδυναμίας πληρωμών στην οποία εισέρχονται, λόγω των επονείδιστων όρων αποπληρωμής του μέρους εκείνου του χρέους που τελικά ρυθμίζεται.

Εδώ η αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα είναι εξόφθαλμη και προκλητική. Γιατί, σε μια ιδιωτική επιχείρηση αρκεί μια ρύθμιση, ένας διακανονισμός που όσο κι αν συνοδεύεται από επιπλέον κόστος σε βάθος χρόνου δεν ισοδυναμεί με την οριστική της χρεοκοπία. Είναι  η περίπτωση όπου το «λιγότερο» νεοφιλελεύθερο κράτος ισούται με «μη κράτος», απ’ τη στιγμή που παραδίδεται στο έλεος των πιστωτών και των πανίσχυρων νομικών γραφείων που έχουν εξειδικευθεί σε κρατικές χρεοκοπίες. Κι εδώ επίσης η ομοιότητα του Πουέρτο Ρίκο με ό,τι συμβαίνει στα καθ’ ημάς, μόνο συμπτωματική δεν είναι…

 

Του Λεωνίδα Βατικιώτη ( Ανάρτηση σε Leonidas Vatikiotis )