Εργασιακός εκφοβισμός: Πώς να τον αντιμετωπίσετε νομικά

 Εργασιακός εκφοβισμός: Τι είναι - Πώς να τον αντιμετωπίσετε νομικά

από την  ΕΥΑ ΜΠΟΥΡΓAΝΗ

Οι δημόσιες καταγγελίες των τελευταίων ημερών περί λεκτικής, ψυχολογικής ακόμα και σωματικής βίας σε εργασιακούς χώρους, έφεραν στην επιφάνεια ένα φαινόμενο χρόνιο και νοσηρό. Πρόκειται για το λεγόμενο “mobbing” ή αλλιώς, “εργασιακό εκφοβισμό”, μια μορφή ηθικής και ψυχολογικής παρενόχλησης η οποία, δυστυχώς, αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο σε διάφορους χώρους εργασίας.

 

Τι είναι, όμως, το «εργασιακό bullying» ;

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, ως εργασιακή παρενόχληση ορίζεται «η επαναλαμβανόμενη και αδικαιολόγητη συμπεριφορά προς έναν εργαζόμενο ή ομάδα εργαζομένων που προκαλεί κινδύνους τόσο για την υγεία όσο και την ασφάλειά του. Η παρενόχληση αυτή ενέχει συχνά το στοιχείο της αθέμιτης χρήσης ή κατάχρησης εξουσίας από την οποία τα θύματα ενδέχεται να αδυνατούν να προστατευτούν».

Πιο αναλυτικά, πρόκειται για την τάση ενός ή περισσότερων ανθρώπων να συμπεριφέρονται επιθετικά σε κάποιον συνάδελφό τους – συχνά υφιστάμενό τους- με σκοπό να εκφοβίσουν, να απαξιώσουν και να ευτελίσουν είτε το ίδιο το άτομο είτε και το υπόλοιπο προσωπικό, ώστε να ελέγξουν και να υποτάξουν τα συναισθήματά του. Η ψυχολογική αυτή κακομεταχείριση μπορεί να γίνεται λεκτικά, ακόμα και μη λεκτικά, διαθέτοντας πολλές μορφές:

Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου για τον Εργασιακό Εκφοβισμό στις ΗΠΑ (Workplace Bullying Institute), κάποιες από τις συνηθέστερες τακτικές που ασκεί ο εργασιακός θύτης στο θύμα του είναι οι εξής:

·         Κατηγορεί το θύμα για “λάθη” που ποτέ δεν έκανε

·         Κοιτάζει τον “στόχο” του επίμονα ή άγρια με σκοπό να τον εκφοβίσει με μη λεκτικό τρόπο

·         Υποτιμά τις σκέψεις, προτάσεις, ακόμα και συναισθήματα του θύματος χρησιμοποιώντας διάφορους χαρακτηρισμούς

·         Η διάθεσή του αλλάζει χωρίς προφανή λόγο, βγαίνοντας “εκτός ελέγχου” μπροστά στην ομάδα

·         Ασκεί σκληρή και επαναλαμβανόμενη κριτική στο θύμα, αποφεύγοντας συστηματικά να τον επιβραβεύσει ή να δείξει ικανοποίηση ακόμα και σε υποδειγματική δουλειά

·         Φωνάζει στον στόχο του μπροστά στους συναδέλφους του, με σκοπό να τον ταπεινώσει

·         Τον σχολιάζει εν αγνοία του στην υπόλοιπη ομάδα, ενθαρρύνοντας την τους συναδέλφους του να τον απομονώσουν είτε φυσικά είτε κοινωνικά

·         Οικειοποιείται δουλειά του “στόχου” του, ώστε οι έπαινοι να αποδοθούν στον ίδιο

·         Επηρεάζει τη διαδικασία αξιολόγησης, μεταφέροντας ψευδείς πληροφορίες για το θύμα ή την απόδοσή του στην εργασία του

·         Χαρακτηρίζει τον “στόχο” απείθαρχο ή ανίκανο, επειδή δεν υπάκουσε ή δεν εφήρμοσε αυθαίρετες και μη σαφείς εντολές του

·         Εκδικείται το θύμα του όταν εκείνο εκφράσει ένα παράπονο

·         Κατηγορεί ή εμπαίζει τον “στόχο” του με αφορμή το φύλο, την εμφάνιση, την κοινωνική θέση, κάποια σωματική δυσλειτουργία κλπ

·         Αναθέτει στο θύμα του μη επιθυμητή εργασία με σκοπό την τιμωρία

·         Σαμποτάρει τη συνεισφορά του “στόχου” σε μια ομαδική προσπάθεια

·         Επιδιώκει συστηματικά να κάνει το θύμα του να παραιτηθεί, με την προσπάθεια αυτή να μη διακόπτεται από τον εργοδότη

·         Έχει μη ρεαλιστικές απαιτήσεις από τον στόχο του με σκοπό να τον απομονώσει ή να υποβιβάσει τη δουλειά του.

Όπως παρατηρούμε, ο εργασιακός θύτης επιτίθεται είτε άμεσα είτε έμμεσα στο θύμα του, φροντίζοντας αυτό να γίνεται συστηματικά, χωρίς να υπάρχει κάποιος προφανής λόγος διαμάχης μεταξύ τους. Κάνοντας, συνήθως, κατάχρηση της εξουσίας του στον εργασιακό χώρο, επιδιώκει να υποτάξει το θύμα του και ταυτόχρονα να ασκήσει επιρροή στους υπόλοιπους υφιστάμενούς του. Συχνά, ο εργαζόμενος - θύμα αναγκάζεται να απομονωθεί, δε μπορεί να έχει λόγο σε ομαδικές συναντήσεις, συσκέψεις και συζητήσεις, ενώ η γνώμη του δεν έχει ισχύ, καθώς ο εργασιακός - θύτης παρεμποδίζει είτε άμεσα είτε έμμεσα τη συμμετοχή του σε συλλογικές δράσεις εντός της επιχείρησης, με σκοπό ο εργαζόμενος να καταστεί ευάλωτος, να αισθανθεί ανίκανος και εν τέλει, να παραμείνει στο περιθώριο.

Μάλιστα, πολλοί εργασιακοί θύτες δεν μπορούν να επιβιώσουν στον εργασιακό χώρο χωρίς έναν εργαζόμενο-στόχο κάθε φορά, ακόμα και αν χρειαστεί να εφαρμόσουν τη νοσηρή αυτή τακτική, σε διαφορετικά πρόσωπα (κατά συρροή θύτες).

Ποιο είναι το ψυχολογικό υπόβαθρο του “προϊστάμενου - θύτη”

Σύμφωνα με έρευνα των ψυχολόγων Belinda Board και Katarina Fritzo, οι εργοδότες ή προϊστάμενοι που εκδηλώνουν συμπεριφορές εργασιακής ψυχολογικής κακομεταχείρισης συχνά πάσχουν από διαταραχές προσωπικότητας, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία τους, δε δείχνουν ίχνος μεταμέλειας ή ενοχής για τις πράξεις τους.

Οι διαταραχές αυτές είναι οι εξής:

·         Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας

·         Ναρκισιστική Διαταραχή Προσωπικότητας

·         Θεατρική Διαταραχή Προσωπικότητας

·         Ψυχαναγκαστική Διαταραχή Προσωπικότητας

Πώς ο εργασιακός εκφοβισμός απειλεί την υγεία του εργαζομένου

Ο εργασιακός εκφοβισμός τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό απασχολεί έντονα ερευνητές και ψυχολόγους, καθώς το φαινόμενο αυτό γίνεται ολοένα και πιο συχνό, παγκοσμίως, ενέχοντας πολλούς ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Το «υπόγειο» αυτό είδος εκφοβισμού μπορεί να μην αφήνει σωματικά ίχνη, όπως η άσκηση σωματικής βίας, ωστόσο, μπορεί να προκαλέσει στο θύμα έντονα συμπτώματα ψυχοσωματικής κατάρρευσης.

Το τοξικό περιβάλλον στο οποίο αναγκάζεται να λειτουργεί καθημερινά ο εργαζόμενος, λόγω της συστηματικής έκθεσής του σε ταπεινωτικές συμπεριφορές, του προκαλεί αίσθηση αποδυνάμωσης, ψυχολογικής πίεσης και υπερβολικό εργασιακό άγχος, φθάνοντας -πολλές φορές- στα όρια της εργασιακής εξουθένωσης (burn-out), κάτι που απειλεί ευθέως τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική του υγεία. 

Εργασιακός εκφοβισμός: Επιπτώσεις στην επιχείρηση

Ο εργασιακός εκφοβισμός, ωστόσο, δεν επηρεάζει μόνο τον εργαζόμενο – θύμα, αλλά και το υπόλοιπο προσωπικό και κατ’ επέκτασιν, την επιχείρηση ή τον οργανισμό. Αυτό συμβαίνει γιατί σε ένα περιβάλλον ψυχολογικής «τρομοκρατίας», το ηθικό των υπόλοιπων εργαζομένων πέφτει, κάτι που επηρεάζει άμεσα την απόδοσή τους στην εργασία τους.

«Όλοι γνωρίζουν, κανείς δε μιλά»

Αν και τις περισσότερες φορές ο εργασιακός εκφοβισμός γίνεται αντιληπτός από τους συναδέλφους του θύματος, εκείνοι επιλέγουν να αποσιωπήσουν το γεγονός, ώστε να μη γίνουν στόχοι και ίδιοι. Με τον τρόπο αυτό, ωστόσο, στην πραγματικότητα “θρέφουν” το εργασιακό bullying, γίνονται συνένοχοι και πιθανότατα, τα μελλοντικά θύματα.

Γιατί ο εργαζόμενος – θύμα πολλές φορές σιωπά

Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που κάνει τον εργαζόμενο – θύμα να μην αντιδρά στην εργασιακή ψυχολογική κακομεταχείριση που υφίσταται, είναι ότι πολλές από τις τακτικές που εφαρμόζει ο εργασιακός θύτης δεν είναι εύκολα “ανιχνεύσιμες”, καθώς όσοι προβαίνουν σε τέτοιου είδους συμπεριφορές, δεν κάνουν -φαινομενικά- κάτι ενάντια στον νόμο, φροντίζοντας επιμελώς να “κρύψουν” ότι πρόκειται περί στοχευμένης ενέργειας.

Η έλλειψη, λοιπόν, «χειροπιαστών» τεκμηρίων σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, ανάγκασε πολλούς εργαζομένους να ανέχονται ακραίες συμπεριφορές στην εργασία τους, υπό τον φόβο της ανεργίας και του στιγματισμού.

 Δε μπορεί, λοιπόν, ο εργαζόμενος – θύμα να αντιδράσει; Ποιες νομικές διεξόδους διαθέτει για την ηθική παρενόχληση που υφίσταται;

Ο κ. Γιάννης Καρούζος, δικηγόρος – εργατολόγος, απαντά στο “topontiki.gr”

Η λεκτική βία αποτελεί ποινικό αδίκημα και μάλιστα, αυτό της εξύβρισης. Στην περίπτωση δε, που περιέχει σεξιστικά στοιχεία, ο δράστης μπορεί να διαπράττει το αδίκημα της προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Και τα δυο, προϋποθέτουν μήνυση από το θύμα εντός τριμήνου προθεσμίας από το συμβάν.

Από την άλλη, η ηθική παρενόχληση δύναται να συνιστά διάκριση, παραβιάζοντας την αρχή της ίσης μεταχείρισης, όταν συντελείται από προϊστάμενο σε υφιστάμενο και καταλήγει σε δυσμενή διάκριση σε βάρος του τελευταίου.

Επιπλέον, κάθε ηθική παρενόχληση αποτελεί προσβολή της προσωπικότητας του εργαζομένου και επομένως, στοιχειοθετεί ηθική βλάβη σε βάρος του.

Τέλος, το mobbing όταν εισχωρεί στα καθήκοντα εργασίας σε μεγάλο βαθμό, μπορεί να θεωρηθεί ως μονομερής βλαπτική μεταβολή και ο εργαζόμενος μπορεί να θεωρήσει ότι καταγγέλλεται η σύμβαση εργασίας, αξιώνοντας παράλληλα τη νόμιμη αποζημίωση.

Πιο συγκεκριμένα, ο εργαζόμενος που υφίσταται ηθική παρενόχληση διαθέτει ενδεικτικά τις εξής νομικές διεξόδους:

·         Υποβολή μήνυσης για παραβίαση της αρχής ίσης μεταχείρισης καθώς και για επιμέρους στοιχειοθετούμενα αδικήματα του ποινικού κώδικα, όπως η εξύβριση (361 ΠΚ), η συκοφαντική δυσφήμιση (363 ΠΚ), η εκβίαση (385 ΠΚ) κλπ.

·         Άσκηση αγωγής καταβολής αποζημίωσης για την πρόκληση ηθικής και υλικής βλάβης σε βάρος του εργαζομένου.

·         Άσκηση αγωγής καταβολής αποζημίωσης απόλυσης λόγω μονομερούς βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας και εξαναγκασμού σε παραίτηση.

·         Αγωγή για την ακύρωση της καταγγελίας της σύμβασης για λόγους εμπάθειας, εκδίκησης ή και καταχρηστικότητας στο πρόσωπο του εργαζομένου.

·         Αναφορές στο Σ.ΕΠ.Ε. και στο Συνήγορο του Πολίτη για επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος του εργοδότη.

·         Αγωγή κατά του εργοδότη για αποζημίωση εργαζομένου σε περίπτωση πρόκλησης εργατικού ατυχήματος ή επέλευσης επαγγελματικής νόσου.

Συνοψίζοντας,

Η αντιμετώπιση της ηθικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας προϋποθέτει τον σεβασμό της ανθρώπινης αξίας και αξιοπρέπειας, την κατάργηση των διακρίσεων, την προστασία της ψυχικής και σωματικής υγείας των εργαζομένων, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Κρίνεται δε, ιδιαίτερα σημαντική η δυνατότητα αναγνώρισης ενός τέτοιου φαινομένου, καθώς και η προσφορά τόσο της κατάλληλης νομικής βοήθειας όσο και της συχνά απαραίτητης ψυχολογικής στήριξης.

Αναδημοσίευση από topontiki.gr  5-2-2021

ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ