Κορνήλιος Καστοριάδης:Η φανταστική σκέψη ενός μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου

Κορνήλιος Καστοριάδης:

Η φανταστική σκέψη ενός μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, που πέθανε          σαν σήμερα.

Απεβίωσε σε ηλικία 75 ετών, στις 26 Δεκεμβρίου του 1997και κηδεύτηκε στο Παρίσι.

  

PRINT

 Κορνήλιος Καστοριάδης

Κορνήλιος Καστοριάδης: Η φανταστική φιλοσοφική του θεωρία, τον κατέταξε στους μεγάλους στοχαστές του 20ου αιώνα.

Κορνήλιος Καστοριάδης ή… Άγριες Μέλισσες; Αν μπείτε σήμερα σε ένα βαγόνι του μετρό το πιθανότερο είναι να μην βρείτε ούτε έναν επιβάτη που να γνωρίζει τον Κορνήλιο Καστοριάδη. Τον μεγάλο φιλόσοφο που πέθανε σαν σήμερα. Αλλά οι περισσότεροι θα γνωρίζουν το σίριαλ Άγριες Μέλισσες. Κι όμως η σκέψη του Καστοριάδη είναι πιο σημαντική από ποτέ. Το παρήγορο είναι ότι υπάρχει και μια ελπιδοφόρα δυναμική μικρή μερίδα κόσμου, που νιώθει τον μεγάλο στοχαστή ως δικό της άνθρωπο. Όσοι δεν τον γνωρίζουν δεν μπορούν να ενταχθούν μέσα από ένα άρθρο, ακόμα κι αν είναι εκτενές, στο μεγαλείο της σκέψης του, αλλά μπορούν να ενημερωθούν για το δρομολόγιο της ζωής του. 

Είναι γεγονός ότι το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να δώσει θεαματική πνευματική ώθηση σε ένα παιδί. Αυτό συνέβη και στην περίπτωσή του. Ο πατέρας του, αντιβασιλικός στις πολιτικές του πεποιθήσεις και άθεος στις θρησκευτικές του, εκτιμούσε βαθιά τη μόρφωση. Η δε μητέρα του διέθετε κι αυτή ιδιαίτερη μόρφωση και λάτρευε τη μουσική. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1922  και σχεδόν αμέσως η οικογένειά του μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ένα μήνα μετά την άφιξή τους, ξέσπασε η Μικρασιατική καταστροφή.

Πολύ πριν ενηλικιωθεί είχε ήδη ξεκινήσει να διαβάζει φιλοσοφία και είχε εξοικειωθεί με τη μαρξιστική σκέψη στην οποία αρκετά μετέπειτα ασκεί κριτική. Κάποια στιγμή οργανώνεται στο ΚΚΕ κι εν συνεχεία περνά στην τροτσκιστική οργάνωσε ΔΕΚΕ. Στα χρόνια της Κατοχής σπουδάζει αρχικά στη Νομική όπου διαπρέπει και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.Αργότερα, όταν θα βρεθεί στη Γαλλία, αλλάζει αντικείμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος. Στη Γαλλία πήγε αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά. Επιβιβάστηκε στο φημισμένο πλοίο της μεγάλης φυγής Ματαρόα, το νεοζηλανδέζικο μεταγωγικό που τον Δεκέμβριο του 1945 μετέφερε τον ανθό της ελληνικής νεολαίας των γραμμάτων και των τεχνών σε ένα δρομολόγιο σωτηρίας, από τον Πειραιά στο Παρίσι.

Το 1948 άρχισε να εργάζεται στην υπηρεσία Στατιστικής Εθνικών Λογαριασμών και Μελετών Ανάπτυξης του ΟΟΣΑ ως υψηλόβαθμο τεχνικό στέλεχος και το 1968 είναι διευθυντής του «Τμήματος Στατιστικής και Εθνικών Λογαριασμών», μια θέση την οποία διατήρησε ως και το 1970 όπου τότε αποκτά τη γαλλική υπηκοότητα και σταματά πλέον να ζει υπό τον συνεχή φόβο της απέλασης. Ενώ λοιπόν προΐστατο 120 ατόμων στον ΟΟΣΑ, αποχώρησε με συμφωνία εξόδου και αποζημίωση,αλλά χάνει το ποσό στο χρηματιστήριο λόγω της πετρελαϊκής κρίσης. Από αυτή την περίοδο ο Καστοριάδης στρέφεται στην ψυχανάλυση.

Τρία χρόνια εκπαιδεύεται προκειμένου να γίνει επαγγελματίας ψυχαναλυτής. Παράλληλα δημοσιεύει πολιτικά κείμενά κι όσο απομακρύνεται από τον Μαρξ τόσο κατευθύνεται προς τον Φρόιντ. Τότε εκδίδει ένα από τα σημαντικότερα έργα του τη «Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας». Και μπορεί να ασκεί κριτική στον μαρξισμό όμως ο ίδιος παραμένει επαναστατικός νους. «Η επανάσταση δε σημαίνει χείμαρρους αίματος, την κατάληψη των Χειµερινών Ανακτόρων κοκ. Η επανάσταση σημαίνει τον ριζικό μετασχηματισμό των θεσμών της κοινωνίας. Με αυτή την έννοια, φυσικά είμαι επαναστάτης», είχε δηλώσει.

Το 1979 εξελέγεται διευθυντής της Σχολής Ανωτέρων Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών Παρισιού. Από τον μισθό αυτόν που λαμβάνει βιοπορίζεται. Στοχαστής που δεν μπαίνει εύκολα σε καλούπια, φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, ψυχαναλυτής, οικονομολόγος, πολιτικός θεωρητικός, αρχαιογνώστης, ο Καστοριάδης γνωρίζει εν ζωή τον αμέριστο σεβασμό της ευρωπαϊκής διανόησης. Στην Ελλάδα αγορεύεται το 1989 επίτιμος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και αργότερα γίνεται επίτιμος διδάκτορας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Σε ένα άρθρο του στο Βήμα, ο δημοσιογράφος Μάρκος Καρασαρίνης γράφει: «Όπως και η σχέση του με την πολιτική, οι έρωτες του Καστοριάδη είναι θυελλώδεις και απόλυτοι. Ο πρώτος του γάμος, με την Κατρίν Μεΐ, θα επιβιώσει τρία χρόνια, αν και παραλίγο το διαζύγιο να είναι ακαριαίο, αφού εκείνη θα φλερτάρει με έναν εξάδελφό της την ημέρα του γάμου τους, δίνοντας το έναυσμα για μια εκρηκτική σκηνή ζηλοτυπίας. Απότομη θα είναι και η ρήξη με τη δεύτερη σύζυγό του, την ψυχαναλύτρια Πιερά Ωλανιέ, το 1978: «Της λέει ότι σκοπεύει να περάσει έναν μήνα μαζί της στη Σκόπελο, και τον δεύτερο μήνα διακοπών με κάποιαν «άλλη», χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις» γράφει ο Ντος. Εκείνη του δίνει διορία 48 ωρών για να τα μαζέψει, πεπεισμένη ότι θα γυρίσει. Εκείνος φεύγει χωρίς να δώσει σημεία ζωής όλο το καλοκαίρι για να παντρευτεί τελικά τη Ζωή Χριστοφίδη με την οποία αποκτά και μία κόρη, την Κυβέλη».

Σύμφωνα με τη θυγατέρα του, το «κέντρο» της φιλοσοφίας του πατέρα της είναι «η αυτονομία», η ατομική και κοινωνική. «Εκεί κάπου είναι και ο σύνδεσμος των δύο εννοιών με την ψυχανάλυση» και θα εξηγήσει ότι αυτό συμβαίνει γιατί «για να λειτουργήσουμε οι άνθρωποι κοινωνικά, πρέπει να έχουμε λύσει πρώτα τα δικά μας εσωτερικά, ώστε να μη βγαίνουν στη φόρα όταν σκεφτόμαστε τα κοινωνικά».

Σε μία μεγάλη πολύκροτη συνέντευξή του που είχε δώσει στη δημοσιογράφο Τέτη Παπαδοπούλου (η οποία αρχικά είχε δημοσιευτεί στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία), ο Κορνήλιος Καστοριάδης είχε διατυπώσει τη γνωστή του φράση «Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας». Στον πλούσιο διάλογο που είχε κάνει με τη δημοσιογράφο συγκεκριμένα είχε πει: «Σύμφωνα με την παραδοσιακή «αριστερή» άποψη, όλα αυτά τα επέβαλαν η Δεξιά, οι κυρίαρχες τάξεις και η μαύρη αντίδραση. Μπορούμε όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα επέβαλαν στον ελληνικό λαό ερήμην του ελληνικού λαού; Μπορούμε να πούμε ότι ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε τι έκανε; Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μιαν τέτοια περίπτωση αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο. Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, τότε, ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα. Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα».

Απεβίωσε σε ηλικία 75 ετών, στις 26 Δεκεμβρίου του 1997 και κηδεύτηκε στο Παρίσι. Τα περισσότερα έργα του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

Μερικά από αυτά είναι τα εξής: 

• Το Επαναστατικό Πρόβλημα Σήμερα
• Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος
• Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας
• Από την Οικολογία στην Αυτονομία
• Τα Σταυροδρόμια του Λαβύρινθου
• Η Άνοδος της Ασημαντότητας
• Ο Θρυμματισμένος Κόσμος
• Χώροι του Ανθρώπου
• Ανθρωπολογία, Πολιτική, Φιλοσοφία
• Η «Ορθολογικότητα» του Καπιταλισμού

Αναδημοσίευση από Nooz.gr 26 Δεκεμβρίου 2019

ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ