Γαλλικός Μάης 1968

Μάης του '68            

                                  «Γίνετε ρεαλιστές, απαιτήστε το αδύνατο»

Συμπληρώνονται 52 χρόνια από  Γαλλικό Μάη του 1968, το πιο σημαντικό επαναστατικό γεγονός μεταπολεμικά. Μια εξέγερση με καθολικό χαρακτήρα, πέρα από φυλετικές, πολιτιστικές, ηλικιακές και κοινωνικές διακρίσεις.
Ο Γαλλικός Μάης 
Ξεκίνησε ως μια απλή διαμαρτυρία και κατέληξε να είναι μια καθολική εξέγερση  ενάντια σε ένα ολόκληρο  καπιταλιστικό σύστημα  εκείνη την εποχή. Ο αυθορμητισμός, η ζωντάνια και η πίστη στο ακατόρθωτο, είναι μέχρι σήμερα η μεγάλη κληρονομιά που μας αφήνουν τα γεγονότα  τα οποία συνέβησαν στη Γαλλία και επηρέασαν με τη δυναμική τους ολόκληρο τον κόσμο.

Δημιούργησε έναν πολιτισμό άρνησης του παλαιού, ριζοσπαστικοποίησης σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνίας, έναν πολιτισμό μιας γενιάς που μίλησε ανοιχτά για δικαιώματα και ισότητα.

Η επαναστατική του μορφή πυροδότησε πολλές εξεγέρσεις και υποχρέωσε τους πολιτικούς, αλλά και την κοινωνία σε σοβαρές μεταρρυθμίσεις. 

 

 Τα γεγονότα ξεκίνησαν από κινητοποιήσεις των Γάλλων μαθητών και φοιτητών, επεκτάθηκαν με γενική απεργία των Γάλλων εργατών και τελικά οδήγησαν σε πολιτική και κοινωνική κρίση, που άρχισε να παίρνει διαστάσεις επανάστασης.   

Ξέσπασαν  απεργίες και καταλήψεις, σε διάφορα πανεπιστήμια και γυμνάσια στο  Παρίσι, μετά από τη διαμάχη με τους διοικητές των πανεπιστημίων και την αστυνομία. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης του Σαρλ Ντε Γκωλ να λύσει τις απεργίες με τη δράση της αστυνομίας κατάφεραν μόνο να οξύνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, οδηγώντας σε οδομαχίες με την αστυνομία στο Καρτιέ Λατέν.  Ακολούθησε γενική απεργία από τους σπουδαστές και απεργίες σε όλη τη Γαλλία από δέκα εκατομμύρια και πλέον Γάλλους εργαζομένους.  Η κυβέρνηση βρέθηκε υπό κατάρρευση και αναγκάστηκε  ο  τότε πρόεδρος  Σαρλ Ντε Γκωλ  στη διάλυση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης  και προκήρυξε νέες κοινοβουλευτικές εκλογές για τις 23 Ιουνίου 1968.

Ο Μάης του ’68 έμαθε τον κόσμο να ονειρεύεται και να σχεδιάζει  ένα  παρόν και  ένα  μέλλον ουτοπικό,  συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών και την ανατροπή του κατεστημένου.

Αποτέλεσε και αποτελεί έμπνευση για  νέους  πολιτικούς - κοινωνικούς αγώνες για την κοινωνική απελευθέρωση.

 Μερικοί φιλόσοφοι και ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι η εξέγερση του Μάη ήταν το πιο σημαντικό επαναστατικό γεγονός του 20ού αιώνα, επειδή δεν πραγματοποιήθηκε από μεμονωμένο πλήθος, όπως οι εργαζόμενοι ή οι φυλετικές μειονότητες, αλλά ήταν μια παλλαϊκή εξέγερση, άνευ φυλετικών, πολιτιστικών, ηλικιακών και κοινωνικών διακρίσεων.

ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ

Μάης 1968: Μια άνοιξη εξεγέρσεων

   Του Άλκη Ρήγου  Πανεπιστημιακού

 Δεν είναι τα 52 χρόνια μνήμης που ανασκαλεύουμε σήμερα, δεν είναι -πολύ περισσότερο- ένα "μνημόσυνο" των νιάτων και των ελπίδων μας, είναι το πρόπλασμα του αύριο στον 21ο αιώνα, όπως η Γαλλική Επανάσταση αποτέλεσε το πρόπλασμα των επαναστατικών εξεγέρσεων του 19ου αιώνα και η Κομμούνα το πρόπλασμα εξεγέρσεων και επαναστάσεων του 20ού αιώνα. Ο τυφλοπόντικας της Ιστορίας συνεχίζει αέναα να σκάβει για το πότε και πώς θα ξεσπάσει.

Το πανάρχαιο έθιμο της αναγέννησης της ζωής μέσα από την αναγέννηση της φύσης κάθε Άνοιξη συμβολικά καταγράφεται σ' όλες τις θεογονίες, από τον Άδωνι μέχρι τον Χριστό, όπως και το κόκκινο χρώμα, που επίσης από την αρχαιότητα συμβολίζει την αίσθηση της δύναμης και της ελπίδας για το Νέο: άνθρωπο, συλλογικότητα, αξιακά προτάγματα, ιδεολογικοπολιτικά οράματα, εξεγερσιακές αναζητήσεις, αμφισβητήσεις βεβαιοτήτων σε όλα τα επίπεδα, προσωπικά και δημόσια.

Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι βρίσκει την έκφρασή του στα χρόνια της Πρώτης Βιομηχανικής Επανάστασης με τον γιορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς με τα κόκκινα λάβαρα, από το νέο συλλογικό υποκείμενο που διεκδικεί στα χρόνια της νεωτερικότητας τη λευτεριά τ' ανθρώπου.

Μια ελευθερία... ελευθεριακή

Ούτε προφανώς και ότι Άνοιξη συνεχίζουν να καταγράφονται σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μέσα στον χρόνο οι περισσότερες εξεγερσιακές ή επαναστατικές αναζητήσεις της λευτεριάς από κάθε μορφή εκμετάλλευσης και αλλοτρίωσης.

Από την Ελληνική και τη Λατινοαμερικανική Επανάσταση, τη μισο-αγνοημένη «Άνοιξη των Λαών» του 1848, την πρώτη εμφάνιση του ελληνικού φοιτητικού κινήματος ως αυτοτελούς κοινωνικής κατηγορίας, με την εξέγερση που οδήγησε στην έξωση του Όθωνα και έμεινε στην ιστορία ως «Σκιαδικά» τον Μάιο του 1859, την Κομμούνα του Παρισιού την Άνοιξη του 1871, την άφιξη του Λένιν στην επαναστατημένη Πετρούπολή και τις «Θέσεις του Απρίλη» του 1917, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, μέχρι την ανεπανάληπτη εκείνη Άνοιξη του 1968 που διεκδίκησε μια ελευθερία όχι μόνο συλλογική, μα και ατομική και ταυτόχρονα παγκόσμια.

Μια ελευθερία... ελευθεριακή, όπως τη χαρακτηρίζει και η Ροσάνα Ροσάντα, και αενάως Νέα. Αγέραστο σύμβολό της η νεανική μορφή του Τσε, καθόλου επίσης τυχαίο.

«Θύελλα που σάρωσε την οικουμένη» τη χαρακτηρίζει ο Ταρίκ Αλί και «ξεκίνησε από το Βιετνάμ, φύσηξε πάνω από την Ασία, πέρασε τις θάλασσες και τα βουνά για να φτάσει στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν...», στη Βόρεια και Νότια Αμερική, στην Αφρική, υπερβαίνοντας και τις δύο πλευρές των διαχωρισμών που επέβαλε ο Ψυχρός Πόλεμος.

Μπέρκλεϊ, Βερολίνο, Παρίσι, Πράγα, Ρώμη, Βαρσοβία, Λονδίνο, Βελιγράδι, Τόκιο, νοτιοαφρικανικό Σοβέτο, Μεξικό, Ρίο ντε Τζανέιρο και πόσες ακόμη πόλεις... συγκλονίζονται από ένα εξεγερσιακό κύμα με παλιά και νέα κοινωνικά κινήματα - αιτήματα, από το νέο δυναμικό γυναικείο, το κίνημα ειρήνης, το οικολογικό, μα και εκείνο των χίπις, της σεξουαλικής απελευθέρωσης, της μουσικής των Μπιτλς, της Μαύρης Δύναμης, των «Λυσσασμένων» και «Kαταστασιακών» των πανεπιστημιακών καταλήψεων, του κινηματογράφου, της άνθησης της υποκειμενικότητας, της έξαρσης του αυθόρμητου.

Φορέας αυτής της πλανητικής εξέγερσης ένα νέο αριστερό συλλογικό υποκείμενο, το οποίο συγκροτούν διαταξικές «διακεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες» φοιτητών και μεγάλη μερίδα διανοουμένων παραγωγών. Δηλαδή κοινωνικά σύνολα τα οποία -σύμφωνα με τις αναλύσεις του Πουλαντζά- η «υπερπροδιοριστική τους σχέση με την ιδεολογικοπολιτική σφαίρα... και το ειδικό τους κάθε φορά βάρος» τα καθιστούν δυνάμει ικανά να αποκτούν πολιτική ενότητα και συνοχή στον τρόπο πρόσληψης των αξιών της ζωής, με κοινές ευαισθησίες, στυλ εμφάνισης, ακροάματα και, παρά τις ταξικές, πολιτισμικές, εθνοτικές καταγωγές των μελών τους, να μετεξελίσσονται με μια εκπλήσσουσα συμπύκνωση του ιστορικού χρόνου, σε κοινωνικές δυνάμεις επίδρασης με «κατάλληλα αποτελέσματα»!

Η "μακρά" δεκαετία του 1960

Οι συνθήκες συμπύκνωσης του ιστορικού χρόνου εμφανίζονται από τις απαρχές της δεκαετίας του 1960. Συνθήκες δυναμικές μα και αντιφατικές, ετερόκλητες, πολλές φορές και συγκρουόμενες, που διατρέχουν την υφήλιο:

Αντιαποικιακά κινήματα, πόλεμος στην Αλγερία, πορεία της Κουβανικής Επανάστασης, αμερικανική αποτυχία απόβασης στον Κόλπο των Χοίρων, κρίση πυρηνικού ολέθρου, κίνημα μη βίας του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, αλλά και Μαύροι Πάνθηρες. Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα, πείραμα Αλιέντε στη Χιλή, Κίνημα Αδεσμεύτων, κίνημα ειρήνης, βίαιη διάψευση των ελπίδων που γέννησε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, ψυχροπολεμικοί ανταγωνισμοί στη Γη και στο Διάστημα, τέλος της ευρωκεντρικής αντίληψης της πορείας του κόσμου, άρνηση της αλλοτριωτικής εξέλιξης των μεταπολεμικών μοντέλων ανάπτυξης και ενός παθητικού καταναλωτικού προτύπου, της αυξανόμενης γραφειοκρατικής πορείας των κοινωνιών κι απαξίωσης της ουσίας της Δημοκρατικής Αρχής.

Και τόσα ακόμη, που πολλαπλασιάζονται όσο προχωράει η δεκαετία του 1960, με κορύφωση στις αρχές του 1968 τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, την απόπειρα εναντίον της εμβληματικής μορφής του βερολινέζικου φοιτητικού κινήματος Ρούντι Ντούτσκε και, ένα χρόνο πριν, την αμερικανική στήριξη της πρώτης μεταπολεμικά στην Ευρώπη στρατιωτικής δικτατορίας, που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, τις ελπίδες που γέννησε η 'Άνοιξη της Πράγας".

Την ίδια περίοδο πληθαίνουν οι μαυρόασπρες συγκλονιστικές εικόνες στις εφημερίδες, αλλά και στο νέο δυναμικό μαζικό μέσο ενημέρωσης, την τηλεόραση, που εισβάλλει στον ιδιωτικό χώρο των πολιτών αναδείχνοντας τη βία των Αμερικανών στο Βιετνάμ και τη νικηφόρα προέλαση των Βιετκόνγκ.

Κάτι αντίστοιχο είχε να εμφανιστεί από το άλλο ιστορικό προηγούμενο -αν και μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο- της «χρονιάς θαυμάτων» του 1848. Το πιστοποιούν, εκτός των άλλων, και οι ίδιας μορφής και έντασης πολεμικές των συντηρητικών πολιτικών αναλυτών, τότε του Τοκβίλ, το 1968 του Αρόν, που παραπέμπει άλλωστε στον Τοκβίλ για να κατακεραυνώσει αυτό το «καρναβάλι μιας μαραθώνιας πολυλογίας».

Μιας πολυλογίας όμως η οποία ανατρέπει τον κυρίαρχο Λόγο, μιας μαρξιστικής ανάγνωσης, αναγωγής όλων των κοινωνικών αντιθέσεων σε αγώνα των δυνάμεων της εργασίας ενάντια στο κεφάλαιο. Αναγωγής που θεωρεί όλες τις άλλες αντιθέσεις και αλλοτριωτικές καταστάσεις απαξιωτικά ως «δευτερεύουσες» ή αποπροσανατολιστικές και ψευδείς, παρά την ανάλυση του ίδιου του Μαρξ.

Η Ροσάνα Ροσάντα -μας θύμισε ο Χ. Λάσκος στο «Εντός Εποχής" στα 40χρονα του Μάη- σημείωνε πως η γενιά που ξεσηκώθηκε δεν αντιτασσόταν μονοδιάστατα στην αντίδραση, αλλά σε ολόκληρη την αρχιτεκτονική του καπιταλιστικού συστήματος.

«Εμείς τους λέγαμε δικαίωμα στις σπουδές, αυτοί έκαναν επίθεση στο σχολείο ως όργανο διαμόρφωσης της συναίνεσης. Εμείς λέγαμε δικαίωμα στην εργασία, αυτοί ήθελαν το τέλος της μισθωτής εργασίας. Εμείς θέλαμε περισσότερη αναδιανεμητική δικαιοσύνη κι αυτοί περιφρονούσαν την κατανάλωση... Ήταν το πρώτο κύμα που αμφισβητούσε τον προοδευτισμό... Οι αγωνιστές του '68 ήταν ελευθεριακοί, ενάντια στους αστούς, ενάντια στο σύστημα, αντικαπιταλιστές και αντιιμπεριαλιστές...» και συνάμα, προσθέτουμε εμείς, ενάντια στην ανελευθερία των καθεστώτων που είχαν επιβληθεί πάνω στην Μπολσεβίκικη Επανάσταση, ενός αυτοαποκαλούμενου αυτάρεσκα Υπαρκτού Σοσιαλισμού.

Τα πάντα φαίνονται να είναι δυνατά

Η γυμνή βία των κάθε είδους εξουσιαστικών μηχανισμών προσλαμβάνεται από τους ευαίσθητους δέκτες του νέου συλλογικού υποκειμένου, το οποίο συγκροτούν φοιτητές και διανοούμενοι παραγωγοί, ως απαξίωση κάθε έννοιας νομιμότητας, πολιτικής, ηθικής, αξιακής λειτουργίας και των δύο ετεροδιαχειριζόμενων μεταπολεμικών κοινωνικών συστημάτων.

Η έννοια της αυτοδιαχείρισης, από τους ίδιους τους πολίτες παραγωγούς του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου, επανέρχεται στην επικαιρότητα, υπερβαίνοντας τις γιουγκοσλαβικές στενωπούς και προσεγγίζοντας τις χαμένες ελπίδες των πρώτων χρόνων της Αλγερινής Επανάστασης. Τα κείμενα των Μαρκούζε και Βίλχελμ Ράιχ της δεκαετίας του 1930, της θεωρίας του αυθόρμητου της Ρόζας Λούξεμπουργκ της δεκαετίας του 1910, του επαναστατημένου ανθρώπου του Καμύ της δεκαετίας του 1950, οι θέσεις και η δράση των Λακάν, Μαντέλ, Αλτουσέρ και προπάντων η ενεργή παρουσία του Σαρτρ φλογίζουν τα πνεύματα και τις καρδιές, δημιουργούν ελπίδες κι οράματα μιας νέας ελευθερίας.

Τα πάντα φαίνονται να είναι δυνατά. Οι ιεραρχικές πυραμιδοειδείς δομές συλλογικότητας, ο αλλοτριωτικός φορντισμός της παραγωγικής διαδικασίας, που μετατρέπει την εργασία σε μια απρόσωπη δουλειά, πνίγοντας κάθε έννοια Εγώ μέσα σ' ένα άμορφο Εμείς, οφείλουν να καταστραφούν.

Μια πλανητικών διαστάσεων έκρηξη με καινοφανή και σε μεγάλο βαθμό «ουτοπικά» για τους αναλυτές της ρεαλπολιτίκ του τότε μα και του τώρα, φαινόμενα συλλογικής δράσης, με αξιακά περιεχόμενα, ευαισθησιών, ιδιαιτεροτήτων κάθε είδους και προσωπικής αξιοπρέπειας, διατρέχει τούτη την Άνοιξη.

Το ιδιωτικό απαιτεί την ισότιμη παρουσία του στον δημόσιο χώρο, η ανάγκη ύπαρξης ελεύθερου χρόνου, υπέρβασης των ψυχοκαταναγκαστικών καταναλωτικών μοντέλων ζωής μέσα από μια γενικευμένη ελευθεριακή αντικουλτούρα αυτοπροσδιορισμού συλλογικής και ατομικής «συνείδησης ζωής», που ονειρεύονταν ο Καρλ Μαρξ, δημιουργούν νέα πολυφωνικά πεδία συγκρούσεων. Η λέξη αλλοτρίωση κυριαρχεί παντού.

Το Παρίσι ακόμη μια φορά στην ιστορία του γίνεται το κέντρο συμπύκνωσης όλων αυτών των εξελίξεων. Από τα αμφιθέατρα της Ναντέρ και της Σορβόννης η εξέγερση απλώνεται στους δόμους και τις λεωφόρους της πόλης -οι κυβόλιθοι των οδοστρωμάτων ακόμη μια φορά στην Ιστορία γίνονται υλικό οδοφραγμάτων στο Καρτιέ Λατέν, συνεγείρει μαθητές δασκάλους και καθηγητές των σχολείων όλης της χώρας, συμπαρασύρει τους εργαζόμενους στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, τις υπηρεσίες, ανατρέπει την γκλαμουριά του Φεστιβάλ των Καννών για να σμίξει δυναμικά -παρά την αρνητική στάση των επίσημων συνδικάτων και του Κομμουνιστικού Κόμματος- με τους εργάτες μέσα από ακαθοδήγητες καταλήψεις εργοστασίων στη μεγαλύτερη γενική απεργία -κράτησε σχεδόν ένα μήνα- του 20ού αιώνα, δέκα εκατομμυρίων εργατών.

Η Άνοιξη του 1968 αρνείται να πεθάνει

Τι απέγινε και τι απέμεινε απ' όλο αυτό το εξεγερσιακό κύμα; Αν όλα αυτά φαίνεται να χάθηκαν μέσα από την παλινόρθωση των καπιταλιστικών εκμεταλλευτικών δομών και μάλιστα στην πιο ακραία νεοφιλελεύθερη εκδοχή τους, η οποία επανεπικαιροποίησε τις ιδέες των αγνοημένων από την δεκαετία του 1940 Χάγιεκ και Φρίντμαν, που ηγεμόνευσαν για δεκαετίες, το πνεύμα αυτής της εξέγερσης δεν έσβησε.

Η Άνοιξη του 1968 αρνείται να πεθάνει. Το επιβεβαιώνουν όχι τόσο οι συνεχείς αναφορές σ' αυτή των ριζοσπαστικών αριστερών ρευμάτων και τα ατέλειωτα αφιερώματα κάθε χρόνο σ' αυτήν, όσο ένας διάχυτος φόβος εξορκισμού κι απαλλαγής από το ελευθεριακό του πνεύμα και συνειδητής προσπάθειας υποτίμησης από τους κάθε είδους συντηρητικούς και ενσωματωμένους στο κυρίαρχο σύστημα πολιτικούς και αναλυτές.

Αυτή η μήτρα αναζητήσεων υπέρβασης του εκμεταλλευτικού σήμερα αποτελεί αέναη πηγή έκφρασης κάθε αμφισβητησιακού κινήματος από τότε.

Δεν είναι λοιπόν τα 52 χρόνια μνήμης που ανασκαλεύουμε σήμερα, δεν είναι πολύ περισσότερο ένα «μνημόσυνο» των νιάτων και των ελπίδων μας. Είναι το πρόπλασμα του αύριο στον 21ο αιώνα, όπως η Γαλλική Επανάσταση αποτέλεσε το πρόπλασμα των επαναστατικών εξεγέρσεων του 19ου αιώνα και η Κομμούνα το πρόπλασμα εξεγέρσεων και επαναστάσεων του 20ού αιώνα. Ο τυφλοπόντικας της Ιστορίας συνεχίζει αέναα να σκάβει για το πότε και πώς θα ξεσπάσει.

«Τα βλαστάρια της ουτοπίας -έγραφε ο Μπενσαΐντ- ξαναφυτρώνουν από την αρχή. Το να ζητάς σήμερα το αδύνατο είναι να παλεύεις με νύχια και με δόντια για το δικαίωμα στην εργασία, στη στέγη, στο να είσαι πολίτης. Είναι ίσως λιγότερο λυρικό από το 'η φαντασία στην εξουσία' κι από το 'τα πάντα τώρα αμέσως'. Δεν είναι όμως λιγότερο ανατρεπτικό. Εξάλλου ακόμα και οι γίγαντες γεννήθηκαν μικροί»!

Αρκεί να μην αποδεχτούμε το σημερινά αδύνατο ως παντοτινά αδιανόητο!

Να μην αναγάγουμε το όραμα της ελευθερίας του ανθρώπου σ' ένα μεταφυσικό σοσιαλιστικό αύριο, να συνεχίσουμε να παλεύουμε μέσα από μικρές και μεγαλύτερες ρωγμές και ρήξεις σε όλα τα επίπεδα, προσωπικά, συλλογικά, περιβαλλοντικά, πολιτιστικά, ιδεολογικοπολιτικά, κάθε μέρα γι' αυτό το μη αλλοτριωτικό αύριο.

Και αν αυτό τον αγώνα τον θεωρούν οι ρεαλιστές ουτοπικό, τους καλούμε μαζί με τον Μπρεχτ «να σκεφτούν γιατί είναι ουτοπικό». Μια και, όπως τόνιζε και ο Σαρτρ: «Αυτό που είναι σημαντικό (το 1968) είναι ότι η δράση έγινε όταν όλοι έκριναν πως ήταν αδιανόητη, επομένως μπορεί να ξαναγίνει»!

Άλλωστε: «Ακόμα κι αν κόψουν όλα τα λουλούδια, η Άνοιξη θα έρθει».

 Αναδημοσίευση από την Αυγή 25-5-2020  

ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ